Interpelacja nr 20558 w sprawie konsekwencji ewentualnego niewypełnienia przez Polskę zobowiązań w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych

Cel pośredni ustanowiony dla wdrożenia dyrektywy 91/271/WE z dnia 21 maja 1991 r. w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych zakłada osiągnięcie zgodności z jej wymaganiami dla aglomeracji powyżej 15 000 RLM do końca 2010 r. Jak wiadomo, cel ten nie został osiągnięty, i obowiązujący termin został stosowną ustawą przesunięty na 31 grudnia 2015 r., tj. termin ostateczny osiągnięcia zgodności z wymaganiami dyrektywy.
            Polska nadrabia wieloletnie zapóźnienia w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych. Inwestowanie w gospodarkę wodno-ściekową przez samorządy lokalne ma miejsce od początku lat 90., tj. od czasu wprowadzenia reformy samorządowej dającej kompetencje i źródła finansowania. Zatem od 20 lat trwają starania o osiągnięcie efektu ekologicznego oczyszczenia ścieków komunalnych.
            Sformułowanie ˝Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych˝, w tym i celu pośredniego na rok 2010, nastąpiło w grudniu 2003 r. dla realizacji zobowiązań akcesyjnych. Nieosiągnięcie założonego przed 7 laty celu powinno być dla władz publicznych poważnym ostrzeżeniem, skoro ostateczny termin realizacji zobowiązań akcesyjnych upływa za niecałe 5 lat. Minister Środowiska powinien więc wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia opóźnień w terminowym osiągnięciu założonych celów ekologicznych i przeanalizować odpowiednio wcześnie skutki tych opóźnień.
              Kieruję zatem do Pana Ministra poniższe pytania:
   1. Jaki będzie mechanizm naliczania kar za niewypełnienie zobowiązań akcesyjnych obejmujących wdrożenie dyrektywy 91/271/WE z dnia 21 maja 1991 r. wobec Polski?
   2. Jaki podmiot będzie płatnikiem kar?
   3. Czy gminy będą ponosić koszty wynikające z kar nałożonych za niewdrożenie dyrektywy 91/271/WE we właściwym terminie?
   4. Według jakiego algorytmu/parametrów będą naliczane kary? W jakiej wysokości?  

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra na interpelację nr 20558

Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na interpelację pani posłanki Anny Paluch oraz grupy posłów z dnia 3 lutego 2011 r., przekazaną przy piśmie, znak: SPS-023-20558/11, z dnia 17 lutego 2011 r. w sprawie konsekwencji ewentualnego niewypełnienia przez Polskę zobowiązań w zakresie oczyszczania ścieków komunalnych, niniejszym informuję, co następuje.
            Gospodarka wodno-ściekowa jest obszarem niezwykle istotnym zarówno z uwagi na bezpośredni wpływ na jakość życia, ale również z uwagi na oddziaływanie na środowisko. Kwestia ta ma także kluczowe znaczenie jeśli chodzi o zobowiązania Polski, zawarte w tzw. Traktacie Akcesyjnym, dotyczącym członkostwa naszego kraju w Unii Europejskiej.
            Niemniej jednak obowiązek uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej, na mocy art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.) oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2001 r. Nr 72, poz. 747, z późn. zm.), jest zadaniem własnym gminy.
            Z uwagi na wspomnianą powyżej rangę zagadnienia gminy mają możliwość ubiegania się o dofinansowanie przedmiotowych przedsięwzięć. Dotyczy to zarówno aplikowania o środki unijne, jak i ubiegania się o objęcie wsparciem finansowym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dotacje, pożyczki, preferencyjne kredyty, dopłaty do kredytów komercyjnych).
            Resort środowiska jest świadomy opóźnień w realizacji ˝Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych˝ (KPOŚK). W tym celu dokonana została 3. aktualizacja KPOŚK, zatwierdzona przez Radę Ministrów w dniu 1 lutego 2011 r. W jej ramach zaktualizowano terminy, w których poszczególne aglomeracje mają spełniać wymogi dyrektywy. Jednocześnie dokonano próby określenia ich przyczyn, jako które wskazano w szczególności: przewlekłe procedury administracyjne przygotowania inwestycji, trudności w uzyskaniu praw własności gruntów pod inwestycje, długotrwałe postępowania przetargowe, przewlekłe procedury przygotowania i podpisywania memorandów o dofinansowanie projektów z funduszy unijnych. Dużym problemem jest również brak środków finansowych na realizację tych inwestycji oraz obecny kryzys gospodarczy. Powyższe opóźnienia w wielu przypadkach wynikają z przesłanek niezależnych od gmin.
              Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej w II półroczu 2011 r. planuje zainicjować prace nad kolejną aktualizacją KPOŚK w celu jeszcze lepszej weryfikacji i optymalizacji istniejących i stale wyznaczanych aglomeracji.
              Poniżej przedstawiam szczegółowe odpowiedzi na pytania wskazane w interpelacji.
   Ad 1. i 4. Zgodnie z art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE): ˝Jeżeli Komisja uzna, że Państwo Członkowskie uchybiło jednemu z zobowiązań, które na nim ciążą na mocy Traktatów, wydaje ona uzasadnioną opinię w tym przedmiocie, po uprzednim umożliwieniu temu Państwu przedstawienia swych uwag. Jeżeli Państwo to nie zastosuje się do opinii w terminie określonym przez Komisję, może ona wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej˝.
            W przypadku naruszenia prawa Trybunał Sprawiedliwości UE może zasądzić kary w postaci ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej. Komisja Europejska może wskazać, odpowiednią do okoliczności, wysokość tego ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej. Zobowiązanie do zapłaty staje się skuteczne w terminie określonym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości.
            Na podstawie art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Komisja Europejska stoi na straży poszanowania traktatów założycielskich i prawa wtórnego. Aby umożliwić Komisji Europejskiej wykonywanie tego zadania przyznano jej m.in. kompetencję do występowania z wnioskiem o wszczęcie przeciwko państwom członkowskim, które zdaniem Komisji dopuściły się naruszenia prawa wspólnotowego, postępowań przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości. Zanim jednak Komisja podejmie decyzję o skierowanie zarzutu do ETS ma obowiązek umożliwienia państwu, co do którego powzięła podejrzenie, że przez swoje działanie lub jego brak narusza prawo UE, przedstawienia stosownych wyjaśnień. Jest to tzw. postępowanie przedsądowe składające się z dwóch etapów.
            Pierwszy etap to tzw. zarzuty formalne. W swoim piśmie Komisja wskazuje termin, w którym państwo to może odpowiedzieć na jej zarzuty (zazwyczaj 2 miesiące). Po upływie tego terminu Komisja rozstrzyga, czy postępowanie zakończyć, czy kontynuować. Jeśli Komisja zdecyduje o kontynuowaniu postępowania, państwo otrzymuje tzw. uzasadnioną opinię. W tym dokumencie Komisja komunikuje państwu członkowskiemu rodzaj naruszenia prawa wspólnotowego oraz zakreśla termin, w którym ww. naruszenie powinno być usunięte, i w którym państwo członkowskie powinno przedstawić Komisji swoje stanowisko w sprawie.
            Jeśli drugi etap nie zakończył się zrezygnowaniem Komisji Europejskiej z prowadzenia procedury przedsądowej, następuje trzeci etap, tj. faza sporna, czyli wniesienie skargi Komisji Europejskiej do Trybunału Sprawiedliwości UE. W tym trybie Trybunał jedynie stwierdza ewentualne naruszenie prawa wspólnotowego.
            Zasady postępowania w odniesieniu do kar pieniężnych, nakładanych na państwo członkowskie w przypadku niewykonania zobowiązań wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej, określa komunikat Komisji Europejskiej z dnia 9 grudnia 2005 r. w sprawie stosowania art. 228 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską SEC(2005)1658 (po wejściu w życie Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej jest to wspomniany powyżej art. 258). W każdym przypadku skierowania po raz drugi sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Komisja Europejska proponuje zastosowanie co najmniej ryczałtu minimalnego stanowiącego iloczyn kwoty bazowej (500 tys. euro) i współczynnika zdolności płatniczej państwa członkowskiego (dla Polski - 7,22). W konsekwencji ryczałt minimalny w przypadku Polski wynosi 3 mln 610 tys. euro. Komisja Europejska może również wnosić o nałożenie kary według stawek dziennych. Ryczałt według stawek dziennych obliczany jest jako iloczyn podstawowej stawki dziennej (200 euro), współczynnika powagi naruszenia (od 1 do 20) oraz współczynnika zdolności płatniczej państwa członkowskiego (dla Polski - 7,22). Uzyskaną sumę mnoży się przez liczbę dni, w których istniało naruszenie zobowiązania.
            Natomiast za każdy dzień niewykonania zobowiązania, po ponownym wyroku Trybunału Sprawiedliwości, Komisja Europejska proponuje naliczanie okresowej kary pieniężnej według podstawowej stawki dziennej (600 euro) pomnożonej przez współczynnik powagi naruszenia (od 1 do 20), współczynnik długotrwałości naruszenia (od 1 do 3) i współczynnik zdolności płatniczej państwa członkowskiego (dla Polski - 7,22).
            Należy podkreślić, że Komisja Europejska nie wystosowała wobec Polski zarzutów formalnych w kwestii wdrożenia dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych, a więc nie wszczęto postępowania w tym zakresie. Dlatego też nie jest możliwe określenie wysokości ewentualnego ryczałtu lub okresowej kary pieniężnej.
   Ad 2. i 3.
   Jak już to wspomniano powyżej, zgodnie z art. 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej Komisja Europejska wystosowuje zarzuty przeciwko danemu państwu członkowskiemu. Dotychczas nie został jednak określony wewnętrzny krajowy sposób postępowania w przypadku takich naruszeń. Nie można zatem stwierdzić, czy to gminy będą ponosić koszty wynikające z niewdrożenia dyrektywy 91/271/EWG dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych. Należy jednak podkreślić, że to gminy tworzą aglomeracje i planują inwestycje na ich terenie, zobowiązując się tym samym do spełnienia wymagań dyrektywy.
            Wyrażam nadzieję, iż przedstawione wyjaśnienia stanowią wyczerpującą odpowiedź na pytania zawarte w interpelacji złożonej przez panią posłankę Annę Paluch oraz grupę posłów 
Zobacz więcej interpelacji »