Interpelacja nr 17718 w sprawie: działań mających na celu przeciwdziałanie narkomanii, w tym ograniczenie dostępności środków psychoaktywnych tzw. dopalaczy.
Zjawiskiem budzącym najwyższy niepokój jest powstawanie sklepów oferujących substancje pobudzające tzw. „dopalacze”, którymi obrót nie jest prawnie zakazany. Oferowane substancje - opisane jako produkt „kolekcjonerski” i „nie do spożycia” nie podlegają przepisom dotyczącym środków spożywczych, a także przepisom prawnym chroniącym konsumenta. Ilość sklepów oferujących tzw. „dopalacze” narasta lawinowo. Ich obecność w sąsiedztwie szkół i placówek oświatowych staje się coraz bardziej powszechna. Pojawiają się także licznie w sezonie letnim w miejscowościach uzdrowiskowych i wypoczynkowych. Sprzedawane tam środki – Magic Dragon, Euphoric Pills, Psychodelic Pills, Smoke, Diablo, Trance i inne są nawet dowożone na telefon przez całą dobę. Media donoszą o śmierci młodych osób po zażyciu powyższych substancji, taki przypadek miał miejsce w Nowym Targu kilka tygodni temu - zmarł 21-latek.
Środki zaradcze stosowane dotychczas okazały się daleko niewystarczające. Każdorazowe rozszerzanie listy środków odurzających zawartych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii nie może okazać się skuteczne, bo legislacja zawsze będzie kilka kroków za działaniami producentów środków odurzających. Zmiana składu chemicznego tych środków jest prostsza i szybsza niż prace legislacyjne.
Podjęte ostatnio przez rząd restrykcyjne działania wobec placówek handlowych oferujących dopalacze były działaniem właściwym, jednakże przedstawiciel rządu, który w mediach – w dzień przeprowadzania kontroli przez urzędników - opowiadał z wielką swadą o tej kontroli, mógł tylko ostrzec sprzedawców środków odurzających.
Wydaje się, że skuteczną metodą jest wprowadzenie zmian w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii i w ustawie o inspekcji handlowej, o które wnoszą organizacje społeczne zwalczające narkomanię. Zmiany te dałyby ministrowi zdrowia instrument prowadzenia aktywnej i elastycznej polityki wobec rozprzestrzeniania środków psychoaktywnych. Umożliwiłyby prowadzenie kontroli produktu niebezpiecznego po czasowym zdjęciu go z rynku przez wydanie czasowego zakazu dystrybucji, a po przeprowadzeniu niezbędnych badań - jego ostateczne wyeliminowanie.
Kieruję zatem do Pani Minister następujące pytania:
1. Na jakim etapie są przygotowania do wprowadzenia postulowanych wyżej zmian w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii i w ustawie o inspekcji handlowej?
2. Kiedy ustawa, o którą upominają się organizacje społeczne zwalczające zjawisko narkomanii trafi pod obrady Sejmu RP?
3.Czy zostaną podjęte działania, aby zaostrzyć przepisy karne za oferowanie i sprzedawanie substancji psychoaktywnych ?
Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Zdrowia - z upoważnienia ministra na interpelację nr 17718
Szanowny Panie Marszałku! Odpowiadając na pismo Pana Marszałka z dnia 25 sierpnia 2010 r. (znak: SPS-023-17718/10), uprzejmie przedkładam odpowiedź na interpelację pani poseł Anny Paluch oraz grupy posłów w sprawie działań mających na celu przeciwdziałanie narkomanii, w tym ograniczenie dostępności środków psychoaktywnych, tzw. dopalaczy.
W związku z decyzją 2008/206/WSiSW Rady Unii Europejskiej z dnia 3 marca 2008 r. Ministerstwo Zdrowia znowelizowało ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 179, poz. 1485, z późn. zm.). Projekt nowelizacji został opracowany w celu wprowadzenia pod kontrolę prawną substancji o nazwie benzylopiperazyna (1-benzylopiperazyna, BZP). W wyniku prac legislacyjnych, w dniu 20 marca 2009 r. została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. Nr 63, poz. 520), która weszła życie w dniu 8 maja 2009 r. Przedmiotowa nowelizacja pozwoliła objąć kontrolą zarówno benzylopiperazynę (BZP) wpisaną do załącznika nr 2 w wykazie substancji psychotropowych grupy II-P, jak również po uwzględnieniu poprawki poselskiej 17 innych substancji i roślin psychoaktywnych wpisanych do załącznika nr 1 w wykazie środków odurzających grupy I-N ww. ustawy. W sumie objęto kontrolą ustawową 18 substancji i roślin psychoaktywnych.
W opinii Ministerstwa Zdrowia konieczność wycofania przez sklepy z dopalaczami (smart shops) wielu substancji i roślin, które od lat były wykorzystywane w celu odurzania się spowodowana objęciem ich kontrolą, była jak najbardziej słuszna i wyeliminowała na kilka miesięcy ze sprzedaży większość produktów zawierających substancje psychoaktywne. Wykorzystywane w poprzedniej ofercie sklepów substancje, takie jak: BZP, JWH-018, rośliny Salvia divinorum, Mitragyna speciosa, Argyreia nervosa, o których informowało Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA), nie znajdują łatwo zamienników i były zastępowane roślinami i substancjami, o których działaniu psychoaktywnym brak jest poważnych doniesień naukowych (Theobromina, Geranium). Tak więc sklepy z dopalaczami wycofały substancje i rośliny objęte kontrolą ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
Należy podkreślić, że z handlem tzw. dopalaczami zmagają się z lepszym lub gorszym efektem wszystkie państwa Unii Europejskiej. Smart shops - sklepy handlujące dopalaczami istnieją w większości krajów Europy. Najwięcej jest ich w Wielkiej Brytanii, Niemczech i Holandii. Jak do tej pory żaden z krajów europejskich nie zdelegalizował działalności tych sklepów.
Zgodnie z zestawieniem austriackiego Urzędu Bezpieczeństwa Zdrowia Publicznego (Bundesamt für Sicherheit im Gesundheitswesen) z dnia 26 sierpnia 2009 r. o działaniach poszczególnych państw UE w zakresie kontrolowania substancji i roślin, które mogą być obecne w dopalaczach, Polska wprowadziła pod kontrolę największą ilość substancji i roślin.
Ministerstwo Zdrowia, mając na uwadze potencjalną potrzebę oceny i szybkiego objęcia kontrolą niebezpiecznych substancji czy roślin psychoaktywnych, prowadzi z Głównym Inspektoratem Farmaceutycznym i Krajowym Biurem Przeciwdziałania Narkomanii wspólne prace nad nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Jednym z głównych celów projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii i ustawy o Inspekcji Handlowej jest wprowadzenie procedury oceny ryzyka związanego z nowymi substancjami psychoaktywnymi umożliwiającej prowadzenie racjonalnej, opartej na naukowej ocenie polityki względem tych substancji. Szybkie i elastyczne reagowanie na pojawiające się zagrożenia umożliwić ma instytucja tzw. czasowej kontroli dająca możliwość wycofania danego środka z obrotu lub wprowadzenie ograniczeń, warunków lub zakazów związanych z jego sprzedażą lub produkcją w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw zdrowia. Projekt przedmiotowej nowelizacji został uzgodniony z Rządowym Centrum Legislacji, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych i obecnie jest przedmiotem procedury legislacyjnej (projekt ustawy jest kierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji społecznych).
Jednocześnie Ministerstwo Sprawiedliwości prowadzi prace legislacyjne nowelizujące ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii, który to projekt w dniu 10 sierpnia 2010 r. został skierowany pod obrady Rady Ministrów. W projekcie ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz niektórych innych ustaw wprowadzono zmianę w art. 20 polegającą na dodaniu ust. 3, w którym zawarty jest zakaz reklamy i promocji środków spożywczych lub innych produktów poprzez sugerowanie, iż posiadają one działanie takie jak środki odurzające lub substancje psychotropowe. Wprowadzona zmiana wynika z potrzeby zapobieżenia występowaniu negatywnego zjawiska, jakim jest prowadzenie reklamy środków spożywczych i innych artykułów (dopalacze), jako produktów oddziaływujących na ośrodkowy układ nerwowy. Przepis ma na celu ochronę konsumentów i tym samym ich zdrowia oraz życia szczególnie w odniesieniu do osób nieletnich poprzez ograniczenie prawdopodobieństwa użycia środków spożywczych czy innych produktów w przekonaniu o ich własnościach psychoaktywnych.
Ponadto Ministerstwo Zdrowia w wyniku informacji otrzymanych od Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) wskazało na zasadność objęcia kontrolą (wpisania do załącznika ustawy o przeciwdziałania narkomanii poprzez szybką nowelizację) substancji psychoaktywnej o nazwie mefedron oraz 6 innych substancji psychoaktywnych. W związku z tym najbliższym czasie 7 substancji psychoaktywnych zostanie objętych kontrolą ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, co pozwoli w opinii Ministerstwa Zdrowia wyeliminować z oferty sklepów z dopalaczami ok. 90% oferowanych produktów zawierających substancje psychoaktywne. Objęcie kontrolą ww. substancji nastąpi w wyniku nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii autorstwa grupy posłów. Nowelizacja była przedmiotem obrad Komisji Zdrowia Sejmu RP w dniu 18 maja br., gdzie spotkała się z poparciem strony rządowej, a w dniu 10 czerwca 2010 r. Sejm RP poparł projekt i uchwalił ustawę o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, która została opublikowana w dniu 10 sierpnia br. i weszła w życie w dniu 25 sierpnia 2010 r. Tak więc duża część substancji psychoaktywnych zostanie wyeliminowana z oferty sklepów z dopalaczami.
Jednocześnie od początku 2009 r. prowadzona jest przez podległe Ministerstwu Zdrowia Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii kampania informacyjna m.in. na stronie internetowej www.dopalaczeinfo.pl pn. ˝Dopalacze mogą Cię wypalić˝. Informacyjną stronę internetową na temat dopalaczy odwiedziło dotychczas ok. 90 tys. internautów. W opinii Ministerstwa Zdrowia edukacja i informacja jest również istotnym kierunkiem działania w celu ograniczania możliwych szkód zdrowotnych powodowanych przez tzw. dopalacze.
Wyrażam głęboką nadzieję, że powyższe wielotorowe działania przyczynią się do znacznego ograniczenia, a następnie wyeliminowania substancji psychoaktywnych z legalnego handlu
Zobacz więcej interpelacji »