Interpelacja nr 8213 w sprawie opóźnień we wdrażaniu Priorytetu III ?Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska?, Działanie 3.1. Retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Na liście projektów kluczowych priorytetu III – „Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska” działanie 3.1. Retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w październiku 2007 r. było ujętych 30 projektów na liście podstawowej i 17 projektów na liście rezerwowej.
Duża liczba projektów wynikała z następujących przesłanek:

Projekty z zakresu gospodarki wodnej są wyjątkowo trudne w przygotowaniu – czas ich przygotowania wynosi od kilkunastu miesięcy do kilku, czasami nawet kilkunastu lat. W momencie tworzenia listy, trudno było przewidzieć, które z tych projektów zmieszczą się w perspektywie 2007 – 2013, a które w następnych okresach. Założono, że tylko 25-30 % projektów ma szansę na realizację w latach 2007-13, ale trudno było określić które, dopóki nie zakończą się postępowania administracyjne.
Beneficjentami projektów są głównie jednostki budżetowe (RZGW), które nie posiadają własnych środków na przygotowanie projektów i muszą korzystać z pomocy technicznej, co jest znacznie łatwiejsze w przypadku wpisania ich na listę projektów kluczowych. Brak projektu na liście projektów kluczowych, w przypadku RZGW, jest pozbawieniem go szansy realizacji. RZGW nie jest w stanie przystąpić do żadnego konkursu
Wszystkie zamieszczone projekty są niezwykle istotne dla gospodarki wodnej i lista projektów kluczowych stanowiła gwarancję, że wszystkie środki zostaną wydatkowane, a nie będzie sytuacji szukania w ostatniej chwili projektów „na siłę”.

W 2008 r. lista projektów kluczowych została przez rząd Donalda Tuska zweryfikowana i znalazło się na niej w działaniu 3.1. tylko 5 projektów – 4 z poprzedniej listy podstawowej (Żuławy, zbiornik Racibórz, retencja leśna nizinna, przeciwdziałanie erozji na terenach górskich) i 1 z poprzedniej listy rezerwowej – ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego we Włocławku, projekt niezbędny, ale o szczególnie długim okresie przygotowania i realizacji. W 2008 r. Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej były zmuszone wstrzymać przygotowania do realizacji projektów z powodu braku środków - wcześniej zarezerwowanych, ale nie uruchomionych z powodu wykreślenia z listy projektów kluczowych.
Co się okazało po roku? 30 stycznia 2009 r. została opublikowana kolejna lista projektów kluczowych. Znalazło się na niej już 15 projektów – 12 z listy podstawowej z 2007 r., 2 – z dawnej listy rezerwowej (Włocławek i Osówko na rz. Parsęcie) i 1 zupełnie nowy. Co to oznacza? Dla co najmniej 10 projektów stracony rok na ich przygotowanie. Część z tych projektów mogłaby już w tym roku wejść w fazę realizacji (np. wały przeciwpowodziowe w Podkarpackiem, czy zabezpieczenie przeciwpowodziowe Lewina Brzeskiego). Zastanawiające jest nagłe zmniejszenie kwoty na projekt ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego we Włocławku. Jakie prace mają być wykonane za kwotę podaną jako wartość projektu? Czy nie będą to kolejne pieniądze wyrzucone w błoto (wodę) – nie przynoszące rozwiązania problemu tego stopnia wodnego?
Biorąc pod uwagę opisany wyżej stan rzeczy trudno w działaniach Rządu w dziedzinie wykorzystania funduszy europejskich z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko doszukać się jakiejkolwiek logiki.
Prosimy zatem o odpowiedź na poniższe pytania:
1.Dlaczego bezmyślnie usunięto projekty z listy, skoro po roku trzeba je było przywrócić?
2.Kto odpowiada za rok stracony dla realizacji projektów?
3.Wśród projektów kluczowych znalazły się dwa z województwa zachodniopomorskiego – zbiornik Osówko na Parsęcie – projekt ujęty na liście rezerwowej z 2007 r. i zupełnie nowy projekt - zabezpieczenie doliny Regi przed powodzią. Czy te zadania, z uwagi na ich regionalny charakter, nie powinny być sfinansowane z programów regionalnych?
4.Jakie przesłanki przemawiają za umieszczeniem w.w. projektów na liście podstawowej projektów kluczowych? Czy powodem nie jest to, że są położone w okręgu wyborczym Pana Ministra?
5.Jakie przesłanki zdecydowały o przeniesieniu instytucji wdrażającej priorytet III POIŚ z Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej do NFOŚiGW?

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska - z upoważnienia ministra na interpelację nr 8213

W nawiązaniu do interpelacji pani posłanki Anny Paluch i pana posła Jana Szyszki dotyczącej III osi priorytetowej Programu Operacyjnego ˝Infrastruktura i środowisko˝ poniżej przekazuję odpowiedzi Ministerstwa Środowiska w przedmiotowej sprawie.
            Ad 1 i ad 2. Nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, iż ubiegły rok należał do straconych, największe inwestycje planowane do realizacji przez regionalne zarządy gospodarki wodnej zostały wskazane do przygotowania dokumentacji w ramach pomocy technicznej Memorandum Finansowego 013 jeszcze w 2006 r. Od tego czasu nieprzerwanie trwają prace przygotowawcze do wnioskowania i późniejszej realizacji projektów. Pragnę zaznaczyć, że Ministerstwo Środowiska planuje uruchomić dodatkowe środki na przygotowanie inwestycji planowanych do realizacji przez państwowe jednostki budżetowe w ramach działania 3.1 (poprzez wprowadzenie nowego typu projektu). Należy zaznaczyć, co słusznie podkreślone zostało w Państwa piśmie, że przygotowanie dużych inwestycji z zakresu gospodarki wodnej wymaga zarówno czasu (od kilku do nawet kilkunastu lat), jak i znacznych nakładów finansowych. Dla większości inwestycji postępowania administracyjne nie zostały jeszcze zakończone lub też wymagają weryfikacji, najczęściej w zakresie oceny oddziaływania na środowisko. Należy jednoznacznie stwierdzić, iż zapóźnienia w przygotowaniu i realizacji projektów w ramach III osi priorytetowej PO IiŚ zostały spowodowane brakiem inicjatywy poprzedniego rządu (w szczególności kierownictwa resortu środowiska) w zakresie doprowadzenia do zgodności przepisów prawa polskiego z prawodawstwem unijnym w zakresie ocen oddziaływania na środowisko. Prace ˝przygotowawcze˝ dla wielu inwestycji musiały rozpocząć się od nowa w momencie wejścia w życie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, która doprowadziła de facto do pełnej zgodności prawa w przedmiotowym zakresie. Przed aktualizacją listy projektów kluczowych potencjalni beneficjenci przesyłali do MŚ informację na temat postępów w przygotowaniu projektów. Na liście indykatywnej umieszczone zostały projekty, w przypadku których można było zaobserwować postęp w przygotowaniu dokumentacji, a które ponadto są priorytetowe do realizacji w zakresie gospodarki wodnej (w przypadku zadań planowanych do realizacji przez RZGW hierarchizacji dokonał KZGW).
            Pragnę zaznaczyć, że nawet w wymienionym w Państwa piśmie projekcie (stosunkowo mało skomplikowanym pod względem technicznym) planowanym do realizacji przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Rzeszowie zaistniały przesłanki, które uniemożliwiły jego realizację w ubiegłym roku (powtórzona została procedura oceny oddziaływania na środowisko dla całego zakresu objętego projektem, ponadto wystąpił problem z dostępnością terenu pod inwestycje). W przypadku kiedy WZMiUW w Rzeszowie poniósłby wydatki na realizację inwestycji, a w trakcie oceny zakwestionowana zostałaby dokumentacja w zakresie o.o.ś. (jako niespełniająca wymogów prawa, w szczególności wspólnotowego), mogłaby zaistnieć sytuacja, w której wydatki poniesione na fizyczną realizację inwestycji nie zostałyby uznane jako kwalifikowane. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku projektu polegającego na zabezpieczeniu przeciwpowodziowym Lewnia Brzeskiego (w celu realizacji projektu istnieje konieczność uzyskania drugiej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia na podstawie nowego raportu, przeprowadzenia konsultacji społecznych, uaktualnienia pozwolenia wodnoprawnego przy uwzględnieniu zapisów decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody oraz pozwolenia na budowę).
            Ad 3 i ad 4. Projekty planowane do realizacji przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie w związku z przyjętą w 2006 r. (przez Radę Ministrów) linią demarkacyjną nie mogą ubiegać się o dofinansowanie w ramach regionalnego programu operacyjnego, gdyż wartość planowanych do realizacji zadań w przypadku każdego z projektów przekracza 40 mln zł. W trakcie weryfikacji listy indywidualnych projektów kluczowych przeprowadzone zostało rozeznanie zapotrzebowania inwestycyjnego w poszczególnych WZMiUW. Na liście umieszczone zostały inwestycje, które zgodnie z deklaracjami potencjalnych beneficjentów charakteryzowały się najwyższym stopniem gotowości do realizacji, niezależnie od lokalizacji inwestycji. Inwestycje wskazane przez WZMiUW w Rzeszowie i Szczecinie zgodnie z przekazanymi informacjami rokują na przedstawienie pierwszych wniosków o płatność w terminie do końca 2010 r., co w świetle przyjętej zasady n+3 ma zasadnicze znaczenie w kwestii wydatkowania środków unijnych.
            Ad 5. Głównym argumentem przemawiającym za zmianą instytucji wdrażającej był niewystarczający potencjał administracyjny Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w zakresie zarządzania projektami III osi priorytetowej. Wnioski wyciągnięte z przygotowania do realizacji III priorytetu wskazały jednoznacznie, iż to właśnie Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej powinien przejąć funkcję instytucji wdrażającej. Należy zaznaczyć, że NFOŚiGW posiada bez wątpienia nieporównywalnie większy potencjał administracyjny, jak również zdecydowanie większe doświadczenie w kwestii przygotowania, monitorowania realizacji i rozliczania inwestycji finansowanych ze środków unijnych w sektorze środowiska. Należy zaznaczyć, że KZGW pomimo utraty funkcji IW jest ciągle ważnym merytorycznym uczestnikiem systemu PO IiŚ (m.in. odpowiada za realizację pomocy technicznej na przygotowanie dokumentacji niezbędnej do wnioskowania dla projektów planowanych do realizacji przez poszczególne RZGW).
Zobacz więcej interpelacji »