26 posiedzenie, 3 dzień (2008-10-23)

Poseł Anna Paluch:

Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Moim dzisiejszym oświadczeniem chciałabym uczcić 700 lat wsi Frydman na Spiszu. Miejscowość należy do najstarszych na Podtatrzu. Zasiedlili ją Polacy, którzy utworzyli tu najstarszą na Spiszu parafię, przyjmując za patrona niewiele wcześniej kanonizowanego św. Stanisława.
Pierwsza pewna wiadomość o Frydmanie pochodzi z roku 1320. Mistrz Kokosz sprzedaje terram Fridmanvagasa bratu Janowi. Wieś powstała w końcu XIII w., a w 1308 r., czyli 700 lat temu, została ponownie lokowana. Sołtysem zasadźcą był Fryderyk z Huncowiec.
Świadectwem tych najdawniejszych dziejów Frydmana jest typowy spiski układ urbanistyczny z wrzecionowatym ryneczkiem, powstałym z rozszerzającej się w centrum głównej ulicy, ze stojącymi szczytowo do drogi domami mieszkalnymi i z rzędem drewnianych stodół na obrzeżach.
Przez długie lata Frydman wchodził w skład dóbr niedzickich i dzielił ich dzieje. Od 1640 r. proboszczem był tu ksiądz Jan Ratułowski, doktor filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Według kronik w roku 1683 uposażył kościół król Jan III Sobieski, który wysłuchał w nim mszy dziękczynnej po wiktorii wiedeńskiej. W rok później na cmentarzu pogrzebano maruderów wiedeńskich. W 1832 r. gościł tu Seweryn Goszczyński, wertując na plebanii bibliotekę złożoną z 2 tys. tomów najcenniejszych pisarzy wszelkiego narodu.
Kościół św. Stanisława Biskupa we Frydmanie to najstarszy zabytek architektury sakralnej na północnym Podtatrzu. Wczesnogotycki zrąb z przełomu XIII i XIV w. został zbudowany z kamienia łamanego na szubienicznej górze. Mury wzmacniają skarpy, od zachodu zaś stoi wieża zwieńczona późnorenesansową attyką. Zdobi ją zegar z zabytkowym mechanizmem, pod nim widoczne są drewniane kroksztyny - pozostałość po spalonym w 1781 r. drewnianym ganeczku strażniczym, hurdycji. Prezbiterium jest gotyckie, trójprzęsłowa nawa ma sklepienie kolebkowe. Do najstarszych elementów kościoła należą: romańskie w kształcie okienko we wschodniej ścianie zakrystii i wczesnogotycka kamienna głowa na narożniku nawy ponad nią. Od południa wprowadza do nawy wczesnogotycki portal. W oknach zaś zachowały się gotyckie maswerki.
Drugim okazałym budynkiem pamiętającym czasy świetności Frydmana jest kasztel, dwór obronny zbudowany około 1590 r. przez Györgyego Horvátha. Był okazałą renesansową rezydencją na planie prostokąta z dwiema basztami narożnymi i dachem osłanianym attyką.
Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Siedemset lat Frydmana to tradycja, do której społeczność lokalna z dumą może się odwoływać, zachowując dawnych fundatorów i dobrodziejów w życzliwej pamięci. Ja zaś z wielką radością pragnę tejże lokalnej społeczności pogratulować owej wspaniałej rocznicy, albowiem ludzie dumni ze swojej przeszłości i zakorzenieni w tradycji ojców mogą z ufnością patrzeć w przyszłość. Dziękuję bardzo. zobacz więcej oświadczeń »